ART NOUVEAU IN BLANKENBERGE

De belle-époque-periode bracht voor toeristisch Blankenberge een ware explosie mee. Rijke toeristen wilden hun eigen stek aan zee. Met je villa Sans Souci, Claribella of Les Goëlands kon je immers pronken én volop genieten van de gezonde zeelucht.

Tot 1900 werd, volgens de heersende mode, gebouwd in neo-stijlen en ook het overladen van je gevel met een mix van stijlelementen was ‘in’. De kustvilla’s met typisch overdekt terrasje op de bel-etage vulden zij aan zij de Zeedijk, de straten rond de Sint-Rochus kerk en de Rogierlaan.

In de lente van het jaar 2000 startte de Vriendenkring Stadsgidsen Blankenberge met de inventarisatie van het art-nouveau-patrimonium van de stad. Het overvloedig materiaal uit deze zoektocht leverde samen met archiefonderzoek en advies van deskundigen stof voor een info-avond, een tentoonstellingsweekend en –veertiendaagse. Een wandelpad (samen met VTB-VAB) en een viertalige wandelbrochure vulden dit pakket aan.

Sinds 2002 namen al meer dan 7000 geïnteresseerden aan art-nouveau-wandelingen in onze stad deel. Met de blik omhoog en onder leiding van toegewijde gidsen ontdekten zij verrukt een ander Blankenberge.

Het art-nouveau-project van de Vriendenkring Stadsgidsen Blankenberge vzw viel in het jaar 2001 tweemaal in de prijzen: eerst als laureaat van de projectoproep van de Vlaamse Gemeenschap n.a.v. het Jaar van de Vrijwilliger en daarna als winnaar van de Fordprijs afdeling Cultuur. Dit prijzengeld investeert de vereniging in promotie, behoud en restauratie van het art-nouveau-patrimonium van Blankenberge.

Het eerste woon- en winkelhuis in art-nouveau-stijl in Blankenberge was van de hand van de Oostendse architect Theobald Van Hille. Zijn stadsgenoot Raoux volgde en ook de bekende Brusselse architect Emiel Hellemans bouwde een art-nouveau-woning op de Zeedijk van Blankenberge. Plaatselijke architecten gingen met de nieuwe trend mee en algauw vormden hun ontwerpen een verrijking voor de Blankenbergse straten. Architecten Felix Cosman, Jules Heyneman, Alfred Neirynck, Jos De Groote en aannemer Emile Cattoor tekenden elk voor een paar bijzondere panden. Binnen deze groep blijft J. Heyneman de meest veelzijdige: hij bouwde als enige in Blankenberge ook stijlzuivere geometrische art nouveau.

Het art-nouveau-bouwen stond voor mooie materialen, voor perfecte afwerking, voor eenheid tussen bouw en inrichting. In Blankenberge zijn nog steeds een aantal staaltjes van vakmanschap uit deze periode te bewonderen. Zwierig schrijnwerk is vaak verdwenen, maar kunstig smeedwerk en gietijzeren balustrades sieren nog de woningen.

Rond het midden van de 19de eeuw brachten nieuwe procédés een ommekeer teweeg in de Engelse tegelbedrijven. Ook Belgische producenten namen het heft in handen. Vanaf 1897 voerde de Manufacture de Céramiques Décoratives d’Hasselt een grote publiciteitscampagne voor het gebruik van keramisch materiaal in de woningbouw. Samen met Boch Frères in La Louvière, Helman in Sint-Agatha-Berchem en Gilliot in Hemiksem gaven zij de Belgische wandtegels wereldfaam.

Vanwege de grote praktische voordelen kende het gebruik van wandtegels in Blankenberge een enorme opmars, zeker in de periode 1905-1914. Binnen de stedelijke bebouwing gaven kleurige tableaus de rijwoningen een apart cachet.

Alle belangrijke bedrijven hadden hier hun vertegenwoordigers en ook Franse en Duitse realisaties komen voor. Florale motieven genoten veruit de voorkeur. Daarnaast waren natuurtaferelen met vogels en marines in trek en neringhouders pronkten met grote reclamepanelen.

Van bescheiden friesje over naamborden naar grote boogfronten en imposante tableaus, je kan het allemaal in Blankenberge vinden. Ondanks de afbraakwoede blijft het aanbod nog steeds aanzienlijk. Het belang van het Blankenbergs wandtegel-patrimonium werd in 2003 bekrachtigd door de bescherming als monument van de belangrijkste woningen met art nouveau-tegeldecoraties.

Tegelspecialist Mario Baeck kon heel wat wandtegel-verwezenlijkingen identificeren en leverde zo een belangrijke bijdrage voor de bekendmaking van dit unieke erfgoed. Hij besloot zijn toespraak bij de opening van de tentoonstelling Art Nouveau in Blankenberge (2001) als volgt: “Ik wil hier voor dit forum uitdrukkelijk pleiten voor de redding en valorisatie van dit uitzonderlijk patrimonium. Talloze voorbeelden uit het buitenland - Parijs, Londen, Glasgow, Dresden - tonen aan dat deze grote concentratie aan tegelpanelen van hoge kwaliteit een enorme commerciële en toeristische troef kan zijn. Men zou er dan ook in Blankenberge verstandig aan doen de weinige, nog intact bewaarde ensembles - en zeker deze met relictwaarde - met alle nodige zorg te omringen en te beschermen. En waar dit niet mogelijk is ze te laten demonteren en een museale bestemming te geven.”

Meer foto's vind je hier.